Wat is hoge bloeddruk?
Bij elke hartslag trekt het hart samen en ontspant daarna weer. Zo pomt het hart het bloed door de bloedvaten. Dit geeft een bepaalde druk in de bloedvaten, dit noemen we de bloeddruk. De hoogte van deze druk is afhankelijk van de snelheid waarmee het hart klopt en van de weerstand van de bloedvaten.
De bloeddruk wordt gemeten met een bloeddrukmeter en wordt uitgedrukt in twee getallen in millimeter kwik (mmHg). Het eerste getal is de bovendruk of de druk wanneer het hart zich samentrekt. Het tweede getal is de onderdruk: de druk wanneer het hart zich ontspant.
De bloeddruk kan schommelen, dit is normaal. Tijdens inspanningen en stress stijgt de druk, bij rust daalt de druk. Er zijn ook verschillen van mens tot mens en met leeftijd en gewicht, neemt de bloeddruk geleidelijk toe. We spreken van hoge bloeddruk of hypertensie als de bloeddruk constant, ook bij rust, hoger is dan 140/90 mmHg.
Om hoge bloeddruk vast te stellen, vertrouwt men echter niet op slechts één meting. Voor een betrouwbare diagnose van hoge bloeddruk moet de bloeddruk minstens bij drie verschillende gelegenheden verhoogd zijn. We vermelden nog de "witte-jassen-hoge bloeddruk". Mensen die daar last van ondervinden, hebben vaak een normale bloeddruk, die echter stijgt als een dokter de meting uitvoert.
Het is belangrijk dat de bloeddruk wordt gemeten als je al even in rust bent, d.w.z. als je zit of ligt en niet net ervoor bijvoorbeeld de trap hebt opgelopen (zie verder tips bij bloeddrukmeting).
Hoge bloeddruk veroorzaakt meestal geen klachten.
Slechts wanneer je bloeddruk erg hoog is, kan je last hebben van hoofdpijn, duizeligheid, of onscherp zien. Veel mensen merken dus niets van hun hoge bloeddruk. Het gevaar schuilt hierin dat die hoge bloeddruk na lange tijd ergere ziekten veroorzaakt, zoals bijvoorbeeld nierziekten, aderverkalking, beschadiging van het netvlies, een hartaanval of een beroerte. Hoge bloeddruk wordt niet voor niets ook wel eens een "stille doder" genoemd. De kans op beschadiging van slagaders, hart en nieren stijgt met de ernst en de duur van de hoge bloeddruk. Slagaders, die beschadigd zijn, zullen eerder vernauwd worden door aderverkalking of atherosclerose. Dit is een aandoening waarbij vetten zich op de wanden van de bloedvaten afzetten en deze op hun beurt vernauwen. Het is bijgevolg van groot belang om hoge bloeddruk tijdig op te sporen en consequent te blijven behandelen.
Lees meer
Lees minder
Welke zijn de oorzaken?
Bij negen op de tien mensen met hoge bloeddruk is er geen duidelijke oorzaak voor deze aandoening.
Zowel erfelijkheid als levensstijl kunnen een rol spelen.
Hoge bloeddruk komt voornamelijk voor bij mensen boven de veertig, want de bloedvaten worden minder elastisch bij het ouder worden. Mensen die te zwaar zijn, (veel) stress hebben of veel alcohol drinken, lopen ook meer kans op hypertensie. Hoge bloeddruk komt vaker voor bij mannen en bij mensen met een zwarte huidskleur.
Bij zwangerschap stijgt de bloeddruk vaak en dit kan zelfs tot levensbedreigende aandoeningen leiden.
In een klein aantal gevalllen is er wel een duidelijke oorzaak voor de hoge bloeddruk, bijvoorbeeld bij een nierziekte of bij een hormoonstoornis zoals hyperaldosteronisme of het syndroom van Cushing.
Ook sommige geneesmiddelen, of combinaties ervan, kunnen een bloeddrukstijging veroorzaken.
Lees meer
Lees minder
Wat kan ik er zelf aan doen?
Hoge bloeddruk valt meestal niet te genezen, maar kan wel onder controle worden gehouden met o.a. een wijziging in levensstijl en/ of een behandeling.
- Gebruik minder zout. Zout speelt waarschijnlijk een rol bij hoge bloeddruk, maar het effect is niet eenduidig. Voeg dus zo weinig mogelijk zout toe aan het eten. Eet weinig zoute producten zoals chips en zoute pinda’s en gebruik zo weinig mogelijk kant- en klaarproducten (kant-en klare maaltijden, -soepen, -sauzen en -kruidenmix), omdat daar veel zout in zit. Eet ook niet teveel drop.
- Probeer het drinken van alcohol te beperken, zeker niet meer dan 2 glazen per dag en liefst niet elke dag.
- Streef een gezond gewicht na. Beweging en een gezonde voeding zijn belangrijk omdat hoge bloeddruk een hoger riscio voor aderverkalking betekent.
- Stop met roken. Roken is heel schadelijk voor je hart en vaten.
- Als je medicatie tegen hoge bloeddruk voorgeschreven krijgt, moet je deze heel consequent blijven innemen, ook al heb je geen last van klachten van hypertensie.
- Neem regelmatig zelf je bloeddruk. Doe dit bijvoorbeeld enkele malen per dag en op vaste tijdstippen. Neem een dergelijk schema mee naar je huisdokter. Zo kan je arts je toestand en de werkzaamheid van je geneesmiddelen beter beoordelen. Let wel: Hypertensie is complexer dan het lijkt. Door zelf je bloeddruk te meten kan je bijkomende informatie geven aan je arts en ben je meer betrokken bij de behandeling. Zelf conclusies trekken uit de metingen en beslissingen nemen over je behandeling is uit den boze!
- Zorg voor voldoende lichaamsbeweging en ontspanning.
- Volg zo nodig een cholesterolverlagend dieet in overleg met je arts.
Tips bij bloeddrukmeting
- Meet je bloeddruk steeds op vaste tijdstippen van de dag, bijvoorbeeld 's morgens, 's middags en 's avonds. Dat maakt vergelijken makkelijker.
- Zorg voor een rustige omgeving en meet liefst zittend, met je arm in rust boven een tafel (tenzij je arts iets anders aanbeveelt).
- Koffie of sigaretten moeten een half uur voor het meten worden vermeden.
- Rust 5 minuten voor je gaat meten.
- Tijdens het meten mag je niet spreken of bewegen, want dat beïnvloedt de meting.
- Verkies een toestel dat de bloeddruk ter hoogte van de bovenarm meet, en niet ter hoogte van de pols. Gebruik een gevalideerd (is niet hetzelfde als "getest" )toestel, zo ben je zeker van een goede meting.
- Zorg dat de manchet (bevestigingsstrook) van het toestel aangepast is aan je armomtrek.
Lees meer
Lees minder
Wanneer dien ik een arts te raadplegen?
Raadpleeg je arts bij klachten die kunnen wijzen op een hoge bloeddruk. Het is belangrijk om een hoge bloeddruk tijdig op te sporen en de behandelen om zo ernstigere aandoeningen te voorkomen.
Lees meer
Lees minder
Onderzoeken
Bij een hoge bloeddruk wordt bekeken in hoeverre deze al schade heeft aangebracht aan ogen, hart, nieren, hersenen en bloedvaatwand.
Je arts kan hiervoor een aantal onderzoeken uitvoeren of laten uitvoeren zoals:
een bloedname:
- ionogram: bepaling van een aantal ionen in het bloed zoals Kalium, Calcium, Natrium en urinezuur.
- creatininebepaling om de nierfunctie te bepalen
- lipidenbalans met totaal cholesterol,, LDL- en HDLcholesterol
een urineonderzoek om te kijken of er eiwitten in de urine zitten
een hartonderzoek met:
een radiografie van de thorax om de vorm en het volume van het hart te bekijken en om na te gaan of er een vergroting van de aorta is, eventueel om vast te stellen of er longoedeem is.
een oogonderzoek
Lees meer
Lees minder
Hoge bloeddruk
Hoge bloeddruk valt meestal niet te genezen, maar kan wel onder controle worden gehouden met o.a. een wijziging in levensstijl en/ of een behandeling.
- Een te hoge zoutinname kan leiden tot een hoge bloeddruk. Verminder je zoutverbruik.
- Op de website wwww.zoutwijzer.hartstichting.nl kun je het zoutgehalte van meer dan 100 levensmiddelen raadplegen. Ideaal is niet meer dan 6 gram zout per dag te eten.
- Voeg geen zout tijdens het bereiden van de maaltijd of aan tafel.
- Vervang zout door verse of gedroogde kruiden zoals peper, nootmuskaat, peterselie, bieslook, ui, citroen,… .
- Vermijd gemarineerd vlees van bij de slager of winkel. Je kunt marinades ook zelf maken, zonder toevoeging van zout.
- Vermijd voedingsmiddelen die van nature veel zout bevatten, zoals:
- kant- en klare maaltijden.
- gerookte en gezouten vleeswaren en gerookte vis.
- opgelegde vis zoals rolmops.
- kaas (harde kaas, franse kazen, feta,…). Zachte kazen zoals platte kaas, cottage cheese, mozzarella, ricotta,… bevatten weinig zout.
- bouillonblokjes. Bereid bij voorkeur zelf een bouillon van vlees, vis of groenten.
- kruidenmengelingen (kippenkruiden, spaghettikruiden,…). Deze zijn vaak ook te verkrijgen in een zoutarme variant.
- augurken, zilveruitjes, pickles.
- mosterd, ketchup, sojasaus, worcestersaus, sambal.
- zoute snacks zoals gezouten nootjes, chips, zoutkoekjes,…
- water met een hoog zoutgehalte (vichy, appolinaris).
- Bij bepaalde kooktechnieken blijft de smaak beter bewaard. Denk aan grillen, stomen of bereidingen in papillot.
- In de apotheek kun je ook vervangzout verkrijgen. Het is echter beter om te wennen aan een voeding arm aan zout. Vervangzout doet het verlangen naar zout niet afnemen.
- Omega-3-vetzuren spelen mogelijk een rol in het verlagen van de bloeddruk. Zet 1x per week vette vis op het menu zoals zalm, makreel, forel,... Vermijd vissoorten ingelegd op azijn omwille van het hoge zoutgehalte.
- Beperk de vet-inname. Kies voor mager vlees en magere zuivelproducten.
- Kalium speelt een rol in het op peil houden van de bloeddruk. Verse groenten, peulvruchten en vers en gedroogd fruit zijn goede bronnen van kalium. Nierpatiënten moeten echter de kaliuminname vaak beperken. Spreek hierover met je arts.
- Beperk het gebruik van cafeïne uit koffie, thee en cola.
- Probeer het drinken van alcohol te beperken, zeker niet meer dan 2 glazen per dag en liefst niet elke dag.
- Streef een gezond gewicht na. Beweging en een gezonde voeding zijn belangrijk omdat hoge bloeddruk een hoger riscio voor aderverkalking betekent.
- Stop met roken. Roken is heel schadelijk voor hart en vaten.
- Als je medicatie tegen hoge bloeddruk voorgeschreven krijgt, moet je deze heel consequent blijven innemen, ook al heeft u geen last van klachten van hypertensie.
- Neem regelmatig zelf je bloeddruk. Doe dit bijvoorbeeld enkele malen per dag en op vaste tijdstippen. Neem een dergelijk schema mee naar uw huisdokter. Zo kan je arts je toestand en de werkzaamheid van je geneesmiddelen beter beoordelen. Let wel: Hypertensie is complexer dan het lijkt. Door zelf je bloeddruk te meten kan je bijkomende informatie geven aan je arts en ben je meer betrokken bij de behandeling. Zelf conclusies trekken uit de metingen en beslissingen nemen over je behandeling is uit den boze!
- Zorg voor voldoende lichaamsbeweging en ontspanning.
- Volg zo nodig een cholesterolverlagend dieet in overleg met je arts.
Meten van bloeddruk
Welke soort bloeddrukmeter kiezen?
- Verkies een toestel dat de bloeddruk ter hoogte van de bovenarm meet, en niet ter hoogte van de pols. Gebruik een gevalideerd (is niet hetzelfde als "getest" ) toestel, zo ben je zeker van een goede meting.
- Zorg dat de manchet (bevestigingsstrook) van het toestel aangepast is aan je armomtrek.
Hoe kan ik correct mijn bloeddruk meten?
- Lees vóór het eerste gebruik aandachtig de handleiding door.
- Meet je bloeddruk steeds aan dezelfde arm.
- Meet je bloeddruk steeds op vaste tijdstippen van de dag, bijvoorbeeld 's morgens, 's middags en 's avonds. Dat maakt vergelijken makkelijker.
- Meet tenminste één uur na de maaltijd.
- Zorg voor en rustige omgeving en meet liefst zittend, met je arm in rust boven een tafel (tenzij je arts iets anders aanbeveelt).
- Meet niet met een volle blaas.
- Koffie of sigaretten moeten een half uur vóór het meten worden vermeden.
- Rust 5 minuten voor je gaat meten.
- Haal je arm uit de mouw en doe je horloge en je juwelen uit.
- Zorg ervoor dat je arm ontbloot, ontspannen en ondersteund is. De elleboog moet gebogen zijn en de armband (manchet) ter hoogte van het hart.
- Tijdens het meten mag je niet spreken of bewegen, want dat beïnvloedt de meting.
- Wacht best 5 minuten vooraleer je een tweede meting doet.
Wat zijn de streefwaarden?
- De streefwaarde voor een thuismeting is kleiner dan 135/85 mmHg.
- Bewaar je gegevens. Dit kan in het geheugen van je bloeddrukmeter of je kunt ze noteren. Deze waarden geven de arts veel informatie over het effect van je behandeling.
Gezonde levensstijl
De kans op een hart- en vaataandoeningen wordt verhoogd door een aantal risicofactoren. Op factoren zoals leeftijd, geslacht en erfelijkheid heeft u geen invloed. Andere risicofactoren kun je wel beïnvloeden via gezonde levensstijl. Concrete maatregelen zijn:
- Stop met roken. Bepaalde stoffen in sigarettenrook beschadigen de binnenwand van de bloedvaten, wat kan leiden tot atherosclerose. Roken verhoogt daarnaast de bloeddruk en heeft een ongunstig effect op het cholesterolgehalte.
- Indien je te zwaar bent, probeer dan af te vallen. Overgewicht heeft een schadelijk effect op de bloedvaten aangezien het vaak samengaat met een te hoge bloeddruk, een te hoog cholesterolgehalte en diabetes.
- Zorg voor voldoende lichaamsbeweging. Probeer minstens dertig minuten per dag te bewegen. Ga bijvoorbeeld wandelen, fietsen, zwemmen,… . Beweging verlaagt het gewicht en het cholesterolgehalte en heeft een gunstige invloed op de bloeddruk.
- Een hoge bloeddruk verhoogt de kans op een scheurtje in de wand van het bloedvat en vormt zo een grote risicofactor voor hart- en vaataandoeningen. Laat je bloeddruk regelmatige controleren. Wanneer er medicatie wordt voorgeschreven voor een hoge bloeddruk, neem deze dan stipt in.
- Overmatig cholesterol zet zich vast op de binnenkant van de bloedvaten (vorming plaques). Laat het cholesterolgehalte in je bloed controleren. Wanneer er medicatie wordt voorgeschreven voor een hoge cholesterol, neem deze dan stipt in.
- Heb je diabetes, zorg er dan voor dat je je bloedsuiker onder controle houdt. Een ontregeling van de bloedsuiker, leidt op termijn tot beschadiging van de bloedvaten.
- Vermijd stress. Stress verhoogt de kans op hart- en vaataandoeningen.
- Zorg voor een gezonde en gevarieerde voeding. Dit wil zeggen:
- Eet minstens 200g groenten en 2 tot 3 stukken fruit per dag.
- Eet voldoende vezels uit volkoren brood, volkoren pasta, bruine rijst, haver, ongesuikerde muesli, groenten, fruit,….
- Beperk de inname van verzadigde vetten zoals in vet vlees, vette vleeswaren, volle zuivelproducten, koekjes, chocolade, zoute snacks, harde margarine, gefrituurde etenswaren,… .
- Vermijd producten met veel cholesterol zoals eidooiers (maximum 2 per week), orgaanvlees (lever, nieren) en schaal- en schelpdieren (garnalen, mosselen,..).
- Zet 2x per week vis op het menu en kies daarbij 1x voor vette vis (zalm, makreel, haring, sardienen,…).
- Wees matig met zout.
- Drink niet meer dan 2 glazen alcohol per dag.
Lees minder
Lees meer